Hoe leert jouw brein? De frustratie de baas – dl.3

Ik kan je al horen denken: hoezo? Je brein is toch sowieso op volle toeren aan het werk als je wat aan het leren bent? Ja, dat klopt wel, maar we hebben ook gezien dat leren best wel voor wat frustraties kan zorgen. En als je een beetje snapt waar je brein goed op vaart, dat kun je dat mooi inzetten om de frustratie te verminderen. Of om in elk geval een tegenhanger te krijgen waardoor de frustratie niet de boventoon gaat voeren.

Voordat we kunnen kijken hoe het brein leert, is het handig om eerst een aantal verschillende vormen van leren te onderscheiden.

Zo doet je brein dat: vallen en opstaan

Weet je nog hoe je hebt leren lopen of fietsen? Kijk maar eens naar kleine kinderen. Ze kopiëren handelingen en gedrag van volwassenen en leren het letterlijk met vallen en opstaan. Hier heb je te maken met het onder de knie krijgen van motorische handelingen.

Je kunt hierbij natuurlijk ook denken aan sport of muziek. Maar ook bewegingen als veters strikken, aardappelen schillen, schrijven, dansen. Noem het maar op. Alles waar beweging bij komt kijken, leer je door een voorbeeld te volgen en dat vooral heel vaak te doen en te herhalen. Je ‘spiergeheugen’ weet op een gegeven moment zo goed wat je moet doen, dat je er niet meer bij hoeft na te denken.

Ik kan me mijn eerste rijles nog wel herinneren. Die coördinatie, alles tegelijk doen, ik had het idee dat ik het nooit zo leren. En nu rijd ik automatisch en kan ondertussen een gesprek voeren met iemand. En als ik na een vakantie een pianostuk kwijt ben, dan werkt het voor mij het beste als ik mijn ogen dicht doe en vooral niet probeer na te denken en te vertrouwen op mijn vingers. Die weten vaak nog precies wat ze moeten doen, ook als ik het niet meer kan bedenken.

Je kent vast de uitspraak dat je iets minstens 10.000 uur gedaan moet hebben om er echt goed in te worden, op expertniveau. Dat geldt met name voor deze motorische handelingen. Denk maar aan topsporters of muzikanten.

Vallen en opstaan

Zo doet je brein dat: herhaling en routine

Maar dat is dóen. En er zijn natuurlijk ook veel dingen die we willen weten en waar doen en ‘spiergeheugen’ geen rol spelen. Hoe goed ben of was jij in het uit je hoofd stampen van feiten en rijtjes?

Ik kan me lang niet alles herinneren van mijn basisschoolperiode, maar het leren van de tafeltjes weet ik nog wel. In de 2e klas, nu groep 4, stond dat toch wel centraal. Waarom hoef ik nu niet meer na te denken hoeveel 6×8 is? Omdat ik dat toen uitentreuren heb herhaald. Herhalen, herhalen en nog eens herhalen. Eigenlijk lijkt het wat dat betreft wel op het vallen en opstaan en trainen van je spiergeheugen.

Eerst de rijtjes op kunnen dreunen, daarna de rijtjes door elkaar oefenen en uiteindelijk alle tafeltjes door elkaar oefenen. De neuropaden in je brein worden steeds steviger en uiteindelijk is het zo geautomatiseerd dat je er (bijna) niet meer bij hoeft na te denken.

"We zijn dat, wat we bij herhaling doen"

Dus het brein gaat goed op herhaling. Zowel bij het leren van handelingen als bij het leren van feiten en kennis. Toch is dat niet voor iedereen even vanzelfsprekend. Want er zijn genoeg mensen waarin automatisering niet zo gemakkelijk verloopt. Echter, bij de meerderheid van ons heeft dat in het verleden altijd goed gewerkt. Ik hoor je al denken: ‘bah, hier heb ik echt geen zin in hoor’. Heel herkenbaar. Ook dat is je brein die in opstand komt. Nog even geduld, want ook daar hebben we wat tips voor.

Zo doet je brein dat: associëren

Nu is het automatiseren van handelingen en uit je hoofd leren van bepaalde feiten één ding. Maar hoe doe je dat nu als je complexe zaken moet of wilt onthouden? Als het ingewikkeld wordt kom je er niet met herhaling en oefenen alleen. Begrijp me niet verkeerd, dat blijft nog steeds essentieel, maar dan komt er nog wat anders bij kijken.

In april 2015 vestigde Rick de Jong uit Oss een bijzonder record (Suppers, 2015): hij wist maar liefst 22.612 decimalen van het getal pi op te nemen. Uit zijn hoofd! Dat lukt niet meer door alleen rijtjes uit je hoofd te stampen. Associëren komt dan om de hoek kijken.

Hoe werkt dat? Je kent vast de uitdrukking: ‘een beeld zegt meer dan 1000 woorden’. Het is vaak gemakkelijker om informatie snel tot je te nemen en te onthouden als het in beelden wordt gevangen. Dat doe je hier ook. Zo heeft Rick voor elk getal van 2 cijfers beelden en acties bedacht. Door die achter elkaar te zetten, ontstaat een verhaal, dat veel gemakkelijker te onthouden is.

Laatst moest mijn dochter een aantal chemische elementen van het periodiek stelstel van Mendeljev uit haar hoofd leren. Sommige daarvan wilde maar niet blijven hangen. Totdat we er een spelletje van maakten. Zo had ze bijvoorbeeld moeite met kwik. Als ze Hg zag, moest ze meteen denken aan de reclame ‘HG doet wat het beloofd’. Die associatie kwam meteen. Maar daarmee had ze het verband naar kwik nog niet gelegd. Die kwam toen we haar associatie iets uitbreidden: ‘HG doet wat het beloofd en zorgt voor een ‘quick fix’. Hiermee was meteen het verband naar kwik gelegd. Bij Helium zie ik meteen een beeld van ballonnen en kwik, kwek en kwak voor me. Je kent zelf vast legio van dit soort ezelsbruggetjes.

Zo doet je brein dat: kleine stapjes…

Komt jouw brein in opstand als je denkt aan die eindeloze herhaling? Zorg er dan voor dat je het vooral heel klein houdt zodat je het gemakkelijk in delen kunt inpassen in je dagelijkse routine. Moet je 50 woordjes leren? Herhaal er dan elke dag 5 of 10. Kijk welk aantal nog onder de weerstandzone zit. En doe dat consequent elke dag.

We hebben vaak de neiging om het leren of veranderen heel groot te maken. We willen alles ineens. Dan komt je brein in opstand. Het in kleine mootjes hakken is dan de oplossing.

Laat ik nog even een persoonlijk voorbeeld nemen. Als ik mijn push ups wil trainen en ik zet meteen neer dat ik er 20 moet doen, dan haak ik af voordat ik begonnen ben. Maar als ik er elke dag maar één hoef te doen, daar krijg ik mezelf nog wel toe gezet. Nu denk je misschien dat dit geen zoden aan de dijk zet, maar je zult verstelt staan waar zo’n klein stapje toe kan leiden.

Elke dag een klein stapje zetten werkt. Je zorgt dat het brein weinig energie kost en daarom niet in opstand komt. Helemaal als je het volgende punt hierbij in acht neemt.

Vergeet niet je succes te vieren

Vier successen

Ons brein is dol op complimentjes en waardering. Dan wordt een signaal gegeven om hormonen af te geven waarvan we een lekker gevoel krijgen. Denk maar eens aan sporten bijvoorbeeld. Hoe vaak komt het niet voor dat je eigenlijk geen zin hebt om er aan te beginnen, maar als je het dan toch gedaan hebt, voel je je heerlijk. Je hebt iets afgerond, een doel gehaald, een succes neergezet. En dat hoeft helemaal niet zo groot te zijn om te zorgen dat je dat fijne gevoel krijgt.

Als ik op vrijdag naar mijn training ga, sta ik zelden te springen van enthousiasme. Het is zoveel gemakkelijker om aan het eind van de week lekker op de bank te ploffen en niets te doen. Het feit dat ik weet dat ik gepusht ga worden tot het uiterste en volledig kapot thuis kom, helpt ook niet. Maar ik weet ook dat ik me daarna super voel dat ik het toch gedaan heb en met een succesgevoel het weekend in ga. Meestal een weekend vol spierpijn, dat dan weer wel…

In onze prestatiemaatschappij vergeten we zo vaak om onze successen te vieren. Er zijn culturen waar dit veel meer gewoon en gebruikelijk is. In Amerika doen ze dit bijvoorbeeld veel meer dan wij. Wij vinden het al snel overdreven. Maar je brein is er dol op! Dus waarom daar geen gebruik van maken. En je hoeft echt niet elke dag een fles champagne open te trekken als je jouw 10 woordjes weer even in 5 of 10 minuten doorgenomen hebt.

Vieren kan ook klein. Even een ‘yes’ roepen, een beweging van overwinning maken, een vreugdedansje, wat maar werkt voor jou. Hoeveel gemakkelijker is het niet om iets te blijven doen als het je telkens zo’n goed gevoel geeft!

Hoe laat je brein ook al weer voor je werken?

Nog even de tips op een rijtje:

  1. Experimenteer wat bij jou past. Vallen en opstaan, weet je nog? Ik ken niemand die als kind heeft besloten maar niet te gaan lopen omdat het niet de eerste keer lukte. Maar de een begint voorzichtig langs de rand van de tafel en de ander gewoon meteen midden in de kamer. Probeer uit wat het beste bij jou past en wat je het minst frustreert.

  2. Zorg dat je herhaling inbouwt in je dagelijkse routine, zodat je het automatisch blijft doen. Niet alleen voor vaardigheden, ook als je bijvoorbeeld met je mindset aan de slag wilt. Sqribox maakt dit zo luchtig en speels dat het nog leuk wordt om te doen ook. Probeer het maar eens in het gratis werkblad.

  3. Zoek er een beeld bij. Ga lekker vrij associëren. Heb je al eens een collage gemaakt waarin je jouw wensen en doelen in beelden vat? Waarom? Omdat één beeld heel veel informatie kan vatten en sneller binnen komt. Deze stap kun je mooi met de vorige combineren door een sqribl te maken waarin je al schrijvend die afbeelding maakt.

  4. Maak het klein. Hak jouw verandering in kleine mootjes en pak ze stap voor stap op. Zo klein dat het gemakkelijk in een routine te passen is, zonder dat je brein in opstand komt. Experimenteer om uit te vinden welk moment in een routine het beste werkt voor je en hoe klein het stapje voor jou moet zijn.

  5. Vier je successen! Elke keer als je jouw stapje hebt gezet, hoe klein ook. Geef jezelf dat schouderklopje. Geniet van het moment. Vind je jezelf hier te nuchter voor? Je hoeft niet uitzinnig van vreugde rond de springen door de buurt. Het kan ook een momentje in jezelf zijn. Zolang je maar even dat ‘yes’-gevoel ervaart.

Laat je brein met deze tips vóór je werken en zorgen dat het niet meer voelt als ‘moeten’, maar vanzelf gaat. Veel plezier met leren!

Verwijzingen

Suppers, R. (2015, april 1). Europees record: Osse geheugenatleet onthoudt 22.000 getallen achter komma. Opgehaald van www.bd.nl: https://hmnc.nl/3BBUedA

Gerelateerde artikelen: