Samen bij de Kerstboom: hoor jij er wel bij?

De afgelopen 1,5 jaar  was het elkaar opzoeken ineens niet zo vanzelfsprekend meer. Naarmate de tijd verstrijkt merk je dat dit bij steeds meer mensen begint te nijpen. De behoefte om bij elkaar te komen is blijkbaar groot. Dat heeft alles te maken met ergens bij willen horen. Waar komt die behoefte eigenlijk vandaan?

Hoorde jij er altijd bij?

Als kind had ik een bloedhekel aan de gymles op school. Ik had niets met sport. Mij kon je beter uren op mijn kamer laten zitten: tekenen, muziek maken, lezen. Maar bewegen, ho maar. Daar had ik een broertje dood aan. Ik kan me nog herinneren dat ik van mijn moeder ‘bij de gym’ moest. Ik kan me eerlijk gezegd maar één les herinneren. Vreselijk! Dat was van zeer korte duur dus.

Natuurlijk vond ik gymles niet leuk omdat ik niets met sport had. Maar dat niet de enige reden en misschien zelfs niet eens de belangrijkste reden. Wat dan wel? Tijdens de gymles had ik het gevoel dat ik er niet bij hoorde. En dat was nog erger dan afgaan omdat ik zo slecht was in al die oefeningen.

We gingen trefballen, korfballen of welke andere teamsport ook. Er werden 2 mensen aangewezen die de teams mochten aanvoeren. Dat waren uiteraard bijna altijd de mensen die uitblonken in sport. Vervolgens mochten ze om de beurt iemand kiezen om in het team te komen. Zo werden de strijdende teams gekozen. Kun je je dat nog herinneren? Stond jij dan stijf van de adrenaline te huppen en roepen ‘ik, ik, ik’? Of zat je, net als ik, stil op de bank, wensend dat je in de grond kon wegzakken?

buitengesloten, er niet bij horen

Mijn enige hoop was dat ik niet als allerlaatste gekozen werd. Meestal had ik pech. Soms had ik geluk en was ik één na laatste. Begrijpelijk, want ik bakte er niets van. Maar daarmee ontstond het gevoel dat ik er niet bij hoorde. Wie zat er nu op mij te wachten?

En ergens bij horen is essentieel! Dat wil iedereen. Het is één van de basisbehoeften van de mens.

Waarom willen we ergens bij horen?

Samen heb je meer kans om te overleven. Dus onderdeel van een groep uitmaken is essentieel om je overlevingskans te vergroten. Plat gezegd zijn we niet veel anders dan een kudde kariboe of schapen. In onze ‘kudde’ zijn we beter opgewassen tegen gevaren. Vooral in de oertijd niet onbelangrijk! Als je om welke reden dan ook, verstoten werd uit de groep, dan was je feitelijk ten dode opgeschreven. Je overlevingskansen waren nihil.

"De behoefte er bij te horen is het aangeboren menselijke verlangen om deel uit te maken van een groter geheel"

Eigenlijk is dat niet veel veranderd. Tuurlijk, je kunt prima ‘alleen’ overleven als je dat echt zou willen. Maar veel kluizenaars heb je toch niet. Ergens hebben we ook nu elkaar nodig. Niet iedereen is in staat zijn eigen woonplek te creëren, volledig zelfvoorzienend te zorgen voor eten en alles wat je nodig hebt. Toch? Ik heb mijn huis in elk geval niet eigenhandig gebouwd en ga toch echt elke week naar de supermarkt om mijn boodschappen te doen. Ik naai mijn kleren niet zelf en toen mijn vader bij mij kwam wonen had ik toch echt hulp nodig om zijn unit in de tuin te krijgen.

En als het voetbalseizoen aanbreekt, dan voel ik me toch meer verbonden met oranje dan met de rode duivels bijvoorbeeld. (Sorry beste Vlaamse vrienden…). Puur omdat ik toevallig in Nederland geboren en getogen ben. Ieder van ons heeft behoefte aan een sociaal vangnet.

Wired to be hired

Je kiest dus lang niet altijd bewust of je wel of niet ergens bij wilt horen. Onderdeel uitmaken van een ‘kudde’, ‘roedel’ of sociale groep, is een universele drijfveer. Ons brein is zo ‘gewired’ dat we vanzelf zorgen dat we ergens bij gaan horen. Of dit nu familie is, de groep ‘kneusjes en nerds’ op school (mijn groep…) of de supportersclub van jouw favoriete voetbalvereniging.

Spiegelneuronen

Eén van de  hulpmiddelen die ons brein heeft ontwikkeld om ons te helpen om ergens bij te horen zijn onze spiegelneuronen. Onze spiegelneuronen zorgen ervoor dat jij een pijnlijk gezicht trekt als je ziet dat je kind valt en de knie bezeert. Ze maken dat je meelacht als je ziet dat iemand plezier heeft. Spiegelneuronen zorgen dat we empathie kunnen ontwikkelen en meevoelen met anderen om ons heen, wat weer het gevoel van onderlinge verbinding en dus ‘erbij horen’ vergroot.

Spiegelneuronen zorgen ervoor dat we onbewust mensen in onze omgeving nadoen. Zoals gezegd handig om verbinding te creëren en erbij te horen. Maar ook om gedrag en vaardigheden te leren. Deze spiegelneuronen zorgen er ook voor dat kleine kinderen ons na-apen en zo leren praten, lopen, fietsen, reageren op elkaar.

Dus je brein is zo gebouwd dat het automatisch de verbinding met anderen zoekt. Niet zo vreemd dus dat ergens bij horen een universele drijfveer is. Ga maar eens vechten tegen je eigen regelcentrum!

Dus je brein is zo gebouwd dat het automatisch de verbinding met anderen zoekt. Niet zo vreemd dus dat ergens bij horen een universele drijfveer is. Ga maar eens vechten tegen je eigen regelcentrum!

Herkenning of aanvulling?

Inmiddels is het onderzoek naar de spiegelneuronen weer verder ontwikkeld en weten we dat deze niet alleen de verbinding creëren doordat dezelfde hersengebieden actief worden als we iemand in onze omgeving iets zien doen en daarmee een gevoel van empathie creëren. We voelen ons nog sterker verbonden en ergens bij horen als we elkaar kunnen aanvullen.

In de interactie tussen mensen is het vaak niet het doel dat we elkaar imiteren, maar juist dat we elkaar verder helpen en aanvullen. Er komt een interactie op gang waardoor we samen meer kunnen bereiken. Ook hier spelen onze spiegelneuronen een belangrijke rol.

Zo is door de Radboud Universiteit in Nijmegen inmiddels aangetoond dat onze spiegelneuronen nog actiever worden wanneer we juist gericht zijn om elkaar aanvullen. In dit onderzoek is bekeken wat de spiegelneuronen deden als mensen een voorwerp op dezelfde manier moesten oppakken. Zoals verwacht worden onze spiegelneuronen dan actief. Echter, ze bleken nog veel actiever te worden als men de opdracht kreeg het voorwerp juist op een andere manier op te pakken.

Spiegelneuronen lijken dus eigenlijk meer interactieneuronen te zijn, die zorgen dat we niet alleen herkenning en empathie ontwikkelen, maar ook op elkaars acties kunnen voortborduren.

Erbij horen omdat we elkaar aanvullen?

Eigenlijk heel mooi om te constateren dat onze spiegelneuronen dus verder gaan dan we jaren gedacht hebben. Immers, we hadden al geconstateerd dat we sociale dieren zijn die elkaar nodig hebben om te overleven. Als ons brein met name op imitatie gericht zou zijn, dan is het de vraag of we ons zo goed complementair hadden ontwikkeld als we gedaan hebben.

We hebben meer kans om te overleven als je aanvullende talenten kunt inzetten. Om even de oertijd in te gaan: de spoorzoeker die feilloos kan achterhalen waar eten te vinden is, de gereedschapsmaker die zorgt voor vlijmscherpe pijlen en de jager die de wapens doeltreffend en zeker weet te hanteren. Door elkaar aan te vullen is de kans dat er iets te eten gescoord wordt vele malen groter.

Zo ben ik ontzettend blij dat ik iemand in mijn omgeving heb die zich graag vastbijt in mijn administratie en een stuk beter zijn met de cijfers dan ik. Of mensen die het heerlijk vinden om in de techniek te duiken die er voor zorgen dat mijn website en community goed blijft draaien. En wat dacht je van mijn coaches die feilloos blootleggen waar ik op vastloop zodat ik me hier verder in kan ontwikkelen. Ik hoef ik ook echt niet te beginnen het oplossen van verstoppingen bijvoorbeeld, of elektriciteit aanleggen.

Ik laat dat graag aan specialisten over en op mijn beurt help ik het liefst mensen met zaken waar ik weer goed in ben. Af en toe stuit ik nog wel eens tegen mijn oude patroon en arrogantie dat ik eigenlijk vind dat ik veel zelf moet kunnen. Met deze kennis van hoe onze interactieneuronen werken, wordt het een stuk gemakkelijker om hulp te vragen. Het is namelijk nooit de bedoeling geweest dat wij als mensen alles alleen doen.

Samen onder de kerstboom?

Leuk om deze kerst eens te kijken waarom je bij de kerstboom zit met nu juist deze mensen. Waar vullen jullie elkaar aan? Hoe gaan jullie spiegelneuronen aan het werk? En nu hoor ik je al denken: “ja, ik zit hier gewoon met mijn familie waar ik toevallig in geboren ben. Daar zit weinig eigen keuze in. Wat een onzin.” En toch… ook in families zie je dat dit principe werkt. Alleen komt het helaas ook regelmatig voor dat we in minder constructieve patronen terecht zijn gekomen.

Wie weet wat er boven komt als je met zijn allen de uitdaging aangaat om daar eens achter te kijken. Je zou zo maar verbaasd kunnen staan van de inzichten die je krijgt. Wat heb je te verliezen? In het ergste geval verbetert de onderlinge verstandhouding en begrip.

Veel plezier en hele fijne feestdagen samen!

Gerelateerde artikelen: