Wat maakt echtscheiding zo lastig?

Op 9 september vindt de Dag van de Scheiding plaats. Een dag waarop veel mediators en familierechtadvocaten hun deuren openen om je te helpen met vragen rond relaties en echtscheiding.

Wat maakt echtscheiding zo lastig? Je hoort vaak genoeg dat het minimaal een jaar kost voordat je weer écht vooruit kunt wanneer je uit elkaar gaat. Hoe komt dat? Waarom duurt dat zo lang? Zelfs als het einde van een relatie jouw keuze is, krijg je toch te maken met een verlieservaring. En dan gebeurt er van alles in je brein. Laten we daar eens verder naar kijken.

Echtscheiding: snel onderschat

Eén op de drie huwelijken eindigt in een echtscheiding. Een percentage dat de laatste decennia flink is gestegen. Helemaal sinds de meeste van ons werken en vrouwen minder financieel afhankelijk zijn geworden van hun partner.

En wat dacht je van het feit dat we tegenwoordig allemaal onze passie moeten volgen en daarin succesvol moeten worden? Hoe zorg je ervoor dat twee individuele paden goed naast elkaar blijven lopen?

Wat ook de achterliggende reden is, feit blijft dat een echtscheiding zelden pijnloos en gemakkelijk gaat. Zelfs de meest amicale echtscheiding blijft een pijnlijk randje houden. Hoe vaak hoor je niet van mensen terug dat het toch minimaal een jaar kost voordat je je leven weer op de rit hebt? Als je doorvraagt blijkt dat meestal niet zozeer te zitten in de praktische zaken. Wat is het dan wel?

Emoties vieren hoogtij

“Emoties? Welnee, dat valt best mee. Ik heb er toch zelf voor gekozen!” Herkenbaar? “Ja, leuk is anders, maar ach, verder gaat alles heel beschaafd, dus ik heb er niet zo’n last van”.

Hoe vaak zie je niet dat de impact van een echtscheiding niet echt wordt gezien. Zelfs als het afscheid nemen jouw keuze is; het blijft afscheid nemen. Echtscheiding is een verlieservaring die in ons limbisch systeem meer in beweging zet dan we in eerste instantie in de gaten hebben.

Op het moment dat je geconfronteerd wordt met een partner die besluit zonder jou verder te gaan, dan begrijpt iedereen dat je te maken hebt met een verlies dat je niet zomaar even opzij schuift. Maar als jij de partij bent die de keuze maakt om een punt achter de relatie te zetten. Hoe zit het dan?

Vaak wordt onderschat hoe een echtscheiding erin kan hakken. Je mag er dan voor gekozen hebben, maar je laat ook wat achter. Hoe je het ook wendt of keert. Zelfs als je uit een voor jou zeer schadelijke relatie komt. Het kan meer pijn doen dan je vooraf kunt bedenken.  

Echtscheiding, pijn en het brein

Wat gebeurt er op het moment dat jij besluit uit elkaar te gaan? Om te beginnen komt alles op losse schroeven te staan. Wie gaat waar wonen? Hoe ga je alles verdelen? Hoe ga je jouw leven inrichten zonder partner? Hoe zorg je ervoor dat je het financieel alleen redt? Hoe moet dat met de kinderen? Zowel praktisch als emotioneel. Kortom, het besluit alleen al zorgt voor veel onzekerheid.

Hoe vervelend je relatie ook was, het gaf ook een basis van zekerheid. Alles wat de afgelopen jaren ‘gewoon’ is geworden, is er niet meer. Die onzekerheid triggert van alles in je brein.

Van oudsher is ons brein geprogrammeerd om onze kans op overleven te vergroten. Het oudste deel van ons brein, heeft een speciale antenne voor gevaar. Situaties die potentieel ons overleven in gevaar brengen, worden feilloos opgemerkt en daar wordt op gereageerd. Gelukkig maar! Stel je voor dat je vroeger geconfronteerd werd in de grot met een holenbeer en je zou hier niet meteen op reageren. Dan was ons geen lang leven beschoren geweest.

En ook nu reageren we instinctief wanneer er gevaar dreigt. Als er een auto aankomt terwijl jij een straat oversteekt, ga je niet eerst nadenken wat je het beste kunt doen. Dikke kans dat je al gereageerd hebt voordat je kunt denken en opzij gesprongen bent.

Emoties in je brein

Van oudsher was de kans op overleven het grootst als je deel uitmaakte van een groep. Sterker nog, het ergste dat je in de oertijd kon gebeuren is buitengesloten worden van de groep. Alleen was je in de wildernis ten dode opgeschreven. In deze tijd is ons huwelijk één van de varianten van zo’n veilige haven. Hoewel je nu niet meer verscheurd wordt door wilde dieren als je er alleen voor staat, raakt het wel nog steeds die pijn.

Ons oncomfortabele brein

Wij gaan heel goed op gewoontes en routines. Doen wat we altijd al gedaan hebben is gemakkelijk, je hoeft er niet bij na te denken en het kost weinig energie. Bij deze gewoontes kan je brein stevige neuropaden volgen die zo zijn ingesleten en versterkt in de loop van de jaren dat het heel gemakkelijk is deze te volgen.

Bij een echtscheiding komen al die gewoontes en heel je routines in het gedrang. Alles is weer even nieuw. Je moet een nieuwe weg zoeken. Dat kost energie en voelt vreemd. En je brein verandert dat het liefst snel terug naar de oude situatie, ongeacht of jij dat wilt of niet.

Stel je de volgende situatie maar eens voor. Bij het sporten ben je even nét te fanatiek en je kneust flink je hand. En natuurlijk uitgerekend je schrijfhand! Je wordt gedwongen om te schrijven en typen met je andere hand. Maar de meeste van ons hebben dat niet geleerd. We hebben meestal één dominante kant, vaak rechts, soms links. Daar heb je altijd alles mee gedaan. Dat gaat vanzelf. Als je nu ineens alles met je andere hand moet doen, dan is dat lastig. Het kost veel tijd, energie, je bent in een mum van tijd uitgeput en het resultaat is vaak bij lange na niet wat je normaal aflevert.

Het liefst zou je zo snel mogelijk weer je dominante hand aan het werk zetten. Herken je dat oncomfortabele gevoel? Die drang om je andere hand te gebruiken, maar dat kan nu even niet. De frustratie dan alles zo moeizaam gaat? De continue strijd met je brein die gewoon terug wil naar dat oude pad? Dit is precies wat er gebeurt als je besluit uit elkaar te gaan.

Echtscheiding: altijd een verlies

Hoe je het ook wendt of keert, een echtscheiding is altijd een verlies. Hoe je daarmee omgaat en hoe snel je dat verwerkt, is natuurlijk afhankelijk van vele factoren. Bijvoorbeeld of het jouw keuze was of niet.

"A divorce is like an amputation: you survive it, but there's less of you"

Toch geven we onszelf vaak niet de tijd om het verlies hierin te (h)erkennen en verwerken. Zelf herken ik dat als geen ander. Tussen het moment dat mijn ex en ik besloten uit elkaar te gaan en het moment dat ik echt weer een eigen plekje had, zat 16 maanden. Onwetend als ik was op dat moment, dacht ik daarna wel even ‘de schouders eronder te zetten’ en weer eens actief mijn toekomst vorm te geven. Achteraf gezien, heeft het me daarna nog meer dan een jaar geduurd voordat ik echt weer een nieuwe routine had gevonden en mijn leven weer vorm had gegeven.

Op dat moment heb ik het zo niet ervaren, maar toen ik terugkeek kon ik zien dat ik al die tijd vooral eerst aan het overleven was, in plaats van leven. Wat mij hielp was om te verwerken dat mijn huwelijk stuk was gelopen én de positieve ervaringen ervan mee te nemen naar mijn nieuwe leven.

Al die tijd merkte ik dat ik mijn ex-man niet mijn ex kon noemen. Het woord ‘ex’ kreeg ik mijn strot niet uit. Bijzonder hè. Hoewel ik het op dat moment niet zo zag, kan ik nu zien dat het toch echt een rouwproces was waar ik doorheen moest.

Waar gehakt wordt vallen spaanders...

Verdrietig kind

Eén van de lastigste dingen in dat rouwproces, was voor mij het verwerken wat ik mijn kinderen had ‘aangedaan’. Want zo zag ik dat op dat moment. Ongeacht waar je uit komt, voor kinderen is een echtscheiding altijd een verliessituatie. Ze zijn loyaal naar beide ouders en hebben deze het liefst samen. Oók als dit niet altijd het beste is voor één van de ouders of voor henzelf. Oók als ze zelf helemaal achter de echtscheiding staan omdat ze snappen dat dit het beste is.

Dat is je ratio die aan het woord is. Je kunt alles met je verstand snappen. Dat betekent nog niet dat je limbisch systeem er dan klaar mee is. De onderliggende emoties kunnen vaak lang doorspelen, vaak ook op onbewust niveau.

Zelf heb ik het echt ervaren als kiezen tussen twee slechten. Bij elkaar blijven als een huwelijk niet meer werkt is niet fijn voor de kinderen omdat ze niet opgroeien in een liefdevolle omgeving en de onderhuidse spanning feilloos aanvoelen. Ze krijgen onbewust mee dat dit ‘normaal’ is voor een relatie terwijl je ze waarschijnlijk een liefdevolle en constructieve relatie gunt.

Uit elkaar gaan betekent hen confronteren met de pijn en de strijd om loyaliteit en in ons geval het continu heen en weer pendelen tussen beide ouders. En zeker in de beginperiode moeten ze vaak voor een groot deel alleen door die pijn en het verlies heen, want de ouders zijn zelf ook aan het

overleven. Hoezeer je jouw best ook doet, het is bijna een onmogelijke zaak om je eigen zaak op de rit te krijgen en er tegelijkertijd volledig te zijn voor alles waar je kinderen mee te maken hebben.

Pak je verlies aan

Gelukkig zien we tegenwoordig steeds meer wat er emotioneel allemaal bij echtscheidingen komt kijken, voorbij de praktische zaken. Desondanks blijft erkennen van verlies bij echtscheiding nog een pril iets. Laat vandaag het moment zijn om ook naar dit stuk van de scheiding te kijken.

Gaat het in jouw relatie niet zo lekker of ben je gescheiden? Neem vandaag eens een moment om écht in de spiegel te kijken of jouw verlies er heeft mogen zijn, of stiekem toch is weggestopt onder een laag praktische acties.

Ga het gesprek aan met je kind of kinderen. Hoe hebben zij het verlies van hun veilige thuisomgeving met twee ouders ervaren? Hebben zij dit kunnen verwerken, of sluimert er toch nog een en ander in hun emotionele systeem dat ze verborgen houden voor je? Want je kind wil natuurlijk niet toegeven dat jij hem of haar pijn hebt gedaan. Daarvoor zijn ze te loyaal.

Gelukkig zijn er vele therapeuten en coaches die gespecialiseerd zijn in jou helpen dit verlies op een gezonde manier te verwerken. Oók als de echtscheiding al jaren achter je ligt. Ze helpen je de ervaring op een positieve manier meer te nemen in jouw toekomst.

Wil je zelf aan de slag met jouw verlies? Of help je mensen in rouw- en verliessituaties? Dan is er speciaal voor jou op 19 november een bijeenkomst waar je, naast inhoudelijke kennis, ervaring mag opdoen met een aantal praktische en laagdrempelige tools die je helpen bij verliesverwerking. Meer weten? Kom dan naar de online Infosessie op 5 oktober. Je kunt je alvast vrijblijvend aanmelden voor de informatiemail die hierover binnen binnenkort verschijnt via deze link.

Gerelateerde artikelen: